Latarnia Morska Stilo – Historia, położenie, konstrukcja, latarnicy

Latarnia Morska Stilo, znajdująca się w Osetniku (dawniej Stilo) w gminie Choczewo na Pomorzu Gdańskim, to wyjątkowy zabytek techniki morskiej i jedna z najbardziej charakterystycznych latarni na polskim wybrzeżu. Wybudowana w latach 1904–1906, wyróżnia się metalową konstrukcją, malowaniem w trzy pasy (czarny, biały, czerwony – barwy odwróconej flagi państwowej z okresu Cesarstwa Niemieckiego) oraz malowniczym położeniem na wydmie wśród lasów i blisko dzikiej plaży.

Historia budowy i ewolucja Latarni Morskiej Stilo

Latarnia Morska Stilo powstała z inicjatywy Niemieckiego Związku Nawigacyjnego w odpowiedzi na liczne katastrofy morskie w rejonie Mierzei Sarbskiej, gdzie statki często wpadały na mielizny lub rozbijały się o brzeg. Budowę rozpoczęto wiosną 1904 roku, a zakończono w lipcu 1906 roku pod kierownictwem niemieckiego architekta Waltera Körtego. Projekt zakładał stworzenie trwałej i nowoczesnej konstrukcji, co potwierdza tabliczka „Julius Pintsch Berlin 1906” na drzwiach tarasu widokowego – firma Pintsch dostarczyła kluczowe elementy wieży.

Pierwotnie latarnia była wyposażona w lampę łukową zasilaną prądnicą, ale w 1926 roku przeszła modernizację: zainstalowano żarówkę o mocy 2000 W oraz awaryjne oświetlenie gazowe na wypadek przerw w dostawie prądu.

Po II wojnie światowej, w 1945 roku, latarnia została przejęta przez polską administrację morską, a w 2006 roku, z okazji stulecia, przeprowadzono gruntowny remont, odnawiając elewację i zabezpieczając konstrukcję przed korozją. W latach 50. XX wieku w pobliżu latarni znajdował się nautofon (buczek mgłowy), który jednak rozebrano z powodu erozji brzegu – jego części wykorzystano do odbudowy latarni w Jastarni.

Konstrukcja i technologia Latarni Stilo

Latarnia Stilo to jedna z dwóch całkowicie metalowych latarni morskich w Polsce (obok latarni w Jastarni). Ma formę ściętego ostrosłupa o szesnastokątnej podstawie i została wykonana z żeliwnych płyt łączonych śrubami, uszczelnianych ołowiem i wspartych na granitowo-betonowym fundamencie.

Wysokość wieży wynosi 33,4 metra, a jej światło znajduje się 75 metrów nad poziomem morza dzięki położeniu na wydmie o wysokości 41 metrów. Zasięg światła to 23,5 mili morskiej (ok. 43,5 km), a jego charakterystyka to trzy błyski co 12 sekund – widoczne nawet w trudnych warunkach pogodowych [źródło: Urząd Morski w Gdyni, www.umgdy.gov.pl].

W środku latarni znajduje się 146 krętych schodów prowadzących na taras widokowy, który otoczony jest stalową balustradą. Pierwotny mechanizm optyczny, soczewka Fresnela, zachował się do dziś i jest jednym z najlepiej utrzymanych przykładów tej technologii na polskim wybrzeżu [źródło: kierunkowo.pl]. Kolory latarni – czarny u podstawy, biały w środku i czerwony na górze – nawiązują do odwróconej flagi Cesarstwa Niemieckiego, co przypomina o jej niemieckim pochodzeniu.

Latarnicy Stilo – strażnicy światła i tradycji

Od 1945 roku latarnią opiekują się polscy latarnicy, a jej historia jest nierozerwalnie związana z rodziną Łozickich. Pierwszym polskim latarnikiem był Stefan Łozicki, weteran bitwy pod Monte Cassino, odznaczony Krzyżem Walecznych, który objął stanowisko w 1948 roku i pracował przez 33 lata.

Po nim latarnię przejął jego syn, Romuald Łozicki, wraz z żoną Weroniką, jedną z nielicznych kobiet-latarników w Polsce. Romuald, znany z talentu gawędziarskiego, opowiadał zwiedzającym historie o sztormach i wrakach, co upamiętnia tablica z 2014 roku: „Dla zachowania w pamięci potomnych niezrównanego gawędziarza utrwalającego romantykę zawodu latarnika”. Obecnie latarnią opiekuje się ich wnuk, Damian Łozicki, kontynuując rodzinną tradycję.

W 1970 roku latarnicy brali udział w akcji ratowniczej duńskiego statku handlowego, który podczas sztormu o sile 12 w skali Beauforta wpadł na mieliznę. Dzięki łączności radiowej z latarni wezwano pomoc, ratując załogę – maszt wraku był widoczny przy plaży Stilo jeszcze do 2013 roku. Życie latarników nie było łatwe – odcięci od świata, zmagali się z surową pogodą i izolacją, co czyni ich historie szczególnie fascynującymi.

Otoczenie latarni Stilo – natura i turystyka

Latarnia Stilo leży w sercu Rezerwatu Przyrody Mierzeja Sarbska, około 10 km na wschód od Łeby i 5 km od Sasina. Oddalona o kilometr od brzegu Bałtyku, otoczona jest lasem sosnowym, który prowadzi do plaży Stilo – uznawanej za jedną z najdzikszych i najpiękniejszych nad polskim morzem.

Spacer z latarni na plażę trwa około 15 minut i oferuje widoki na wydmy oraz unikalną florę rezerwatu, taką jak mikołajek nadmorski czy kocanki piaskowe.

Latarnia jest otwarta dla zwiedzających od 1 czerwca do 31 sierpnia w godzinach 10:00–18:00. W 2024 roku bilet normalny kosztował 8 zł, a ulgowy 6 zł [źródło: kierunkowo.pl]. Z tarasu widokowego rozciąga się panorama na morze, lasy i mierzeję, a przy dobrej widoczności można dostrzec nawet Półwysep Helski.

Dojazd z Łeby zajmuje 15–20 minut samochodem (trasa przez Sasino) , a alternatywą jest 12-kilometrowy spacer plażą – około 1,5–2 godzin w jedną stronę. Do Stilo kursuje także popularna Łeba Taxi. W okolicy warto odwiedzić także restaurację „Ewa Zaprasza” w Sasino, serwującą lokalne specjały, jak śledź po kaszubsku [źródło: opinie Google Maps].

Legendy i znaczenie kulturowe Stilo

Dla mieszkańców Sasina i okolic latarnia Stilo to symbol regionu i punkt dumy. W miejscowych opowieściach pojawiają się historie o latarnikach ratujących rozbitków oraz tajemniczych wrakach, które odsłaniają się po sztormach – jak wspomniany duński statek z 1970 roku czy wcześniejsze XIX-wieczne szkunery, których szczątki znaleziono w latach 80. XX wieku.

Jedna z legend mówi o „białej damie” – duchu żony latarnika, która podobno straszy na schodach w mgliste noce, choć brak na to historycznych dowodów [źródło: folklor lokalny, brak pisemnego potwierdzenia]. Corocznie w Sasinie organizowana jest także impreza „Noc Latarni”, podczas której okoliczni mieszkańcy i turyści wspinają się na wieżę po zmroku, by podziwiać rozświetlone wybrzeże.

Przyszłość latarni Stilo

Latarnia Stilo, mimo dobrego stanu po remoncie w 2006 roku, zmaga się z wyzwaniami współczesności. Erozja brzegu, która kiedyś zmusiła do rozbiórki nautofonu, nadal zagraża mierzei – w ciągu ostatnich 50 lat linia brzegowa cofnęła się o kilkadziesiąt metrów [źródło: raporty Urzędu Morskiego w Gdyni].

Zmiany klimatyczne i rosnąca liczba turystów stawiają także pytanie o zrównoważony rozwój turystyki w tym rejonie. Władze gminy Choczewo rozważają stworzenie ścieżki edukacyjnej prowadzącej do latarni, co mogłoby zwiększyć zainteresowanie, ale wymaga ochrony rezerwatu.

Latarnia pozostaje pod opieką Urzędu Morskiego w Gdyni, a jej przyszłość zależy od funduszy na konserwację i współpracy z lokalną społecznością. W 2023 roku pojawiły się plany digitalizacji latarni – stworzenia wirtualnego spaceru, co mogłoby przyciągnąć młodszych zwiedzających.

Źródła: latarnie.pl, choczewo.com.pl, kierunkowo.pl, tpnmm.pl, umgdy.gov.pl, twojaleba.pl